«تحرکات نظامی ترکیه از غرب آسیا و شمال آفریقا تا قفقاز جنوبی گسترش یافته است، اما این کشور اخیراً خود را وارد معادلات پیچیدۀ دریای مدیترانه نیز کرده است که هم بحث قبرس و هم اختلافاتی در خصوص جزایر و حوزۀ دریایی دریای اژه را شامل میشود، به طوری که در جنوب مدیترانه یعنی سواحل مصر، لیبی، لبنان و سرزمینهای اشغالی، منافع سرزمینی و دریایی ترکیه با این کشورها تلاقی پیدا کرده است.»
به نظر میرسد مختصات ژئوپلیتیکی تا حدود زیادی سیاست خارجی ترکیه را تحت تأثیر قرار داده است. همچنان که حضور فعلی ترکیه در لیبی با در نظر گرفتن مختصات ژئوپلیتیکی این کشور قابل بررسی است. سوریه نیز در مرز ترکیه قرار دارد و به همین دلیل بحران در این کشور و مسئلۀ کردها منجر به مداخله ترکیه در سوریه و همچنین در عراق شده است. با توجه به موقعیت دریای سیاه که یک دریای بسته است، با در نظر گرفتن همین مختصات ژئوپلیتیکی، ترکیه در دریای سیاه تنشی با کشور خاصی ندارد و به نوعی با چند کشوری که در دریای سیاه ساحل دارند، به تفاهمی برای بهرهبرداری از منابع زیربستر و روی بستر دریا رسیدهاند.
در خصوص موضعگیری و نقش آنکارا در قبال مسئله قرهباغ و اختلافات بین ارمنستان و آذربایجان در بحث قرهباغ و قفقاز جنوبی به غیر از مختصات ژئوپلیتیکی، مختصات تاریخی ترکیه نیز مؤثر است. اگرچه سیاستها و موضعگیریهای ترکیه در مناطق پیرامونی ریشه در ویژگیهای ژئوپلیتیک و تاریخی ترکیه دارد، اما تا حدود زیادی هم ریشه در میراث عثمانی این کشور دارد. پیامدهای تحرکات نظامی و سیاست خارجی ترکیه تا به امروز این سیاستها تا حدود زیادی بر اقتصاد ملی این کشور تأثیر گذاشته است. به ویژه که اکنون ارزش لیر ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و شخص «رجب طیب اردوغان» به پایینترین حد خود رسیده است.
با افزایش تنشها بین اروپا و ترکیه اگرچه اروپا نسبت به اقدامات آنکارا بی توجه نبوده و چشم خود را بر اختلافات ترکیه با یونان و قبرس بر سر منابع گازی نبسته اما باید توجه داشت که سیاست خارجی اروپا در قبال ترکیه یک سیاست خارجی رادیکال و تند نیست. هرچند این تنشها باعث شده تا در ترکیه، سرمایهگذاری به حداقل برسد و ارزش لیر نیز کاهش پیدا کند، این پیامدها در بلند مدت نیز میتواند برخی اهداف این کشور را تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به همکاریهای راهبردی ترکیه با روسها هم در بحث تسلیحات نظامی و هم در بحث قفقاز جنوبی بهرغم اینکه اروپا و آمریکا به موقعیت ژئوپلیتیک ترکیه نیاز دارند اما این همکاریها تا حدود زیادی اتحاد بلندمدت راهبردی آنکارا – بروکسل را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
در نهایت با تأکید بر این نکته که هم شخص اردوغان و هم حزب عدالت و توسعه، منش پراگماتیست و عملگرایانهای دارند، ادامه داد: «به نظر میرسد آنکارا در بزنگاه یا شرایط سخت میتواند تعدیل جدی در سیاست خارجی خود در قبال اروپا یا حتی مناطق گازی مورد اختلاف در دریای مدیترانه داشته باشد. همچنان که اخیراً نیز شاهد بودیم ترکیه توافقی با یونان در رابطه با حل مسائل از طریق مذاکرات داشت و در هفتههای اخیر لغو برخی مانورهای نظامی دو طرف و مذاکرات تلفنی وزرای خارجه دو کشور بیانگر آن است که طرفین سعی در کنترل تنش دارند و نمیخواهند بیش از این سطح تنش افزایش پیدا کند. چراکه افزایش تنشها به ضرر اقتصاد ملی هم ترکیه و هم یونان خواهد بود.
نتیجه گیری
مقامات آنکارا اگر مشاهده کنند که سطح تنششان با اروپا در حال افزایش است بدون شک آن را کنترل کرده و اجازه نخواهند داد که این مسئله به روابط دوجانبۀ طرفین بیش از حد آسیب وارد آورد.
منتشر شده در وب سایت دانشگاه عالی دفاع در بیست و پنجم آبان هزار و سیصد نود و نه
